Nederlandse gemeenten verwachten tot aan 2016 circa 7% van hun personeel te moeten schrappen in het kader van bezuinigingen, nadat ze sinds 2008 al 8% van hun mankracht hebben gesaneerd. Naar schatting verdwijnen nog eens 8900 banen, blijkt uit een onderzoek van consultancybureau Berenschot onder circa honderd gemeentesecretarissen, dat vandaag wordt gepubliceerd.Die krimp staat haaks op het feit dat het takenpakket van de lokale overheden vanaf 2015 juist significant uitdijt, doordat gemeenten ook de jeugdzorg, re-integratie van arbeidsgehandicapten en de zorg voor ouderen en langdurig zieken onder zich krijgen.

 

Risico

De krimpverwachting is een punt van zorg omdat veel ambtelijke organisaties nu al tegen een acuut capaciteitsprobleem aan lopen, zegt bestuurder Bert de Haas van vakbond Abvakabo. Op bepaalde werkgebieden gaat de druk snel toenemen door nieuwe verantwoordelijkheden. ‘De gemeenten krijgen er niet alleen nieuwe taken maar ook nieuwe kennisgebieden bij en je moet een langetermijnvisie hebben over welke soorten functies je daarvoor nodig hebt. Die ontbreekt nu volledig. Wij zien alleen maar ad-hocbeleid.’ Ook onderzoeker Marvin Hanekamp van Berenschot spreekt van een gebrek aan strategische personeelsplanning. ‘Het risico is dat ze allereerst de tijdelijke contracten niet verlengen en daarmee vooral jongere, productieve werknemers kwijtraken, mensen die je juist hard nodig hebt. Dat werkt vergrijzing van het personeel in de hand. Terwijl je met het groeiende takenpakket een visie op de toekomst nodig hebt. Je vraagt heel veel van je mensen.’

 

Geen inzicht

Het gebrek aan slagkracht en kennis begint zich al te wreken. De Transitiecommissie Jeugdzorg (TSJ) waarschuwde vorige week in een rapport dat veel gemeenten nog lang niet klaar zijn voor hun nieuwe jeugdzorgtaken. Zo zijn er gemeenten die nog geen inzicht hebben in de kosten die gepaard gaan met de overgang van taken. Ook hebben weinig gemeenten al afspraken gemaakt met zorgaanbieders. Er zijn zelfs zo weinig vorderingen gemaakt dat de TSJ stelt dat het niet verantwoord is om de jeugdzorg in 2015 bij gemeenten onder te brengen als ze nu niet heel veel vaart gaan maken. ‘Vooral kleine gemeenten zeggen dat ze onvoldoende mensen met de juiste kwaliteiten in huis hebben’, zegt Leonard Geluk, voorzitter van de TSJ. Terwijl de kennislacune groter wordt, blijven de scholingsbudgetten gestaag krimpen, een trend die in 2011 is ingezet. ‘Er wordt maar mondjesmaat omgeschoold, dat is niet uit te leggen’, zegt De Haas van Abvakabo. ‘Een groot deel van de gemeenten heeft zelfs nog helemaal niks gedaan aan voorbereiding op de nieuwe taken.’ De Haas dreigt zijn gesprekspartner aan de onderhandelingstafel, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), zelfs met werkonderbrekingen als er niet meer scholingsbudget vrijkomt. ‘We willen aan heel Nederland een waarschuwingssignaal geven, dat dit funest zal uitpakken voor degemeenten.’

Scholing

De VNG bestrijdt dat er weinig aandacht is voor scholing. ‘Gemeenten zijn juist bezig om hun ambtenaren voor te bereiden op de nieuwe taken’, zegt een woordvoerder. ‘Het zogeheten A+O fonds Gemeenten, waarin zowel de VNG als de vakbonden participeren, heeft met ingang van dit jaar twee programma’s gericht op de professionalisering van medewerkers en hun werkgevers met betrekking tot de decentralisaties. Hiervoor is een flink budget beschikbaar.’ Verder wijst de VNG erop dat veel van de nieuwe taken niet door ambtenaren zelf worden uitgevoerd, maar door de zorginstellingen die dit nu al doen. ‘Maar je hebt wel mensen nodig die het overzicht hebben en de controle houden op die diensten’, pareert Maarten Allers, van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo). Volgens Allers hebben gemeenten de afgelopen jaren veel in de overhead gesneden. ‘Het vet op de botten is er wel af.’ Als er nog eens 10% van het ambtenarenapparaat afgaat, is het volgens Allers onvermijdelijk dat gemeenten minder kunnen doen. ‘Ze geven bijvoorbeeld nu al veel minder geld uit aan groenvoorziening.’ Geluk van de TSJ: ‘Als gemeenten nu nog niet hebben geïnvesteerd in de mensen met de juiste kennis, is het eigenlijk al te laat.’

 

© 2014 Het Financieele Dagblad